آبشار اندیشه

کلمات هم آوا:

واژه هایی هستند که تلفظ ( آوا )ی یکسانی دارند . اما از نظر نوشتن و معنی متفاوتند. کلماتی مانند :

خویش : خود - فامیل  /  خیش : وسیله شخم زدن

حیات :زندگی  /  حیاط : فضای باز خانه

ارز :پول خارجی   /   ارض :زمین   / عرض: پهنا

******************************************

کلمات هم نویسه : واژه هایی که نوشتن یکسان دارند اما از نظر معنی و تلفظ متفاوتند.

کلماتی مانند : 

 مِهر :محبت ؛ ماه مهر  /  مُهر :وسیله چاپ دستی

گِل   / گُل 

 کُشتی  /  کِشتی

مسلم  / مسلّم 

نوبهار است در آن کوش که خوشدل باشی              که بسی گل بدمد باز و تو در گل باشی

گوهر مخزن اسرار همان است که بود                      حقه ی مِهر بدان مُهر و نشان است که بود

************************************

دسته دیگری از کلمات نیز وجود دارد که در کتاب فارسی راهنمایی نیامده اما آشنایی با آن به نظر ضروری می رسد .

کلمات هم آوا - هم نویسه :

کلماتی که در نوشتن و تلفظ یکسانند اما از لحاظ معنی متفاوتند. کلماتی مانند :

شیر :نام حیوان /  شیر : شیر آب / شیر :شیر خوردنی

روان :جان  / روان : جاری

سیر : نام گیاه سیر /  سیر : غذا خورده - متضاد گرسنه

 نه من از پرده ی تقوا به در افتادم و بس                  پدرم نیز بهشت ابد از دست بهشت

آتش است این بانگ نای و نیست باد                                                                       

هر که این آتشنداردنیست باد                                    

گلاب است گویی به جویش روان                         همی شاد گردد زبویش روان

**************************************

کلمات ( هم آوا )    و  ( هم نویسه )  در بحث آرایه های ادبی ،  جناس ناقص نامیده می شوند . 

کلمات  ( هم آوا _ هم نویسه )در بحث آرایه های ادبی ، جناس تام نامیده می شوند

ناسازگاری دارند، در سخن بیاورد برای مثال، وقتی بگوییم «بعضی از بچه*ها خواب

 و بعضی بیدار بودند»،* بین «خواب» و «بیدار» آرایة تضاد است اما پارادوکس، جمع

 دو امر متضاد با هم است؛ مثلاً اگر بخواهیم از همان تضاد بالا پارادوکس بسازیم؛

بدین گونه است: خفتگان بیدار(برای اصحاب کهف) یا آن*ها خفتگانی بیدار بودند. به

طور کلی، پارادوکس را می*توان بهترین و هنری*ترین نوع تضاد دانست.

نمونه هایی از پارادوکس:

به پاس یک دل ابری و دو چشم بارانی /  پر است خلوتم از یک حضور نورانی

(عبارت پر بودن خلوت)

هیچ گودالی چنین رفیع ندیده بودم / در حضیض هم می*توان عزیز بود

(عبارت رفیع بودن گودال)

جیب*هایم پر از خالی است .

گوش ترحمی کو کز ما نظر نپوشد               دست غریق یعنی فریاد بی صدایم

من که دارم در گدایی گنج سلطانی به دست/  کی طمع در گردش گردون دون پرور کنم ؟